Roman Empire, Titus 79-81, Aureus, Rome, unlisted Weight 7,41 g, 17 mm. A coin from the 'Judaea Capta' series. Złoto 7,41 g, 17 mm. Emisja zaliczana do serii 'Judaea Capta'. Awers: IMP TITVS CAES VESPASIAN AVG P M, głowa cesarza w wieńcu laurowym w prawo. Rewers: Drzewo palmowe z pięcioma gałęziami, w lewym polu Tytus, w stroju wojskowym, stojący w prawo, trzymający włócznię w prawej dłoni, w lewej parazonium, opierający lewą nogę na globie lub hełmie, w prawym polu personifikacja Judei w welonie i drapowanej szacie, siedząca zgięta w bólu w prawo. Wespazjan został okrzyknięty przez swoich żołnierzy cesarzem 1 lipca 69 r. Był wówczas dowódcą rzymskiej armii tłumiącej powstanie, które wybuchło trzy lata wcześniej w Judei. Szybko nowego pretendenta do tronu poparły legiony syryjskie i naddunajskie, zaś senat poparł go przeciwko Witeliuszowi, który zginął w Rzymie 20 grudnia. Nowy cesarz przybył do Rzymu dopiero w roku 70, zaś wojnę w Judei Rzymianie prowadzili dalej pod dowództwem Tytusa, starszego syna Wespazjana. Latem 70 roku Tytus zdobył Jerozolimę, a w roku 71 dołączył do ojca w Rzymie, by wraz z nim odbyć triumf po zwycięstwach w Judei. Pokonanie bitnych Żydów upamiętniano w kolejnych latach dziesiątkami emisji monet – głównie imperialnych, ale również prowincjonalnych, bitych w samej Judei, np. w Cezarei Nadmorskiej czy Cezarei Paneas. To jednak emisje rzymskie, ukazujące siedzącą pod palmą ujarzmioną i pogrążoną w smutku Judeę, najbardziej inspirowały kolejne pokolenia. Większość z nich wybito albo w latach 72-73, albo potem w latach 77-78, wreszcie już za samodzielnych rządów Tytusa – w latach 80-81. Duże sesterce inspirowały słynny złoty medal z 1582 r. z wizerunkiem Stefana Batorego, upamiętniający odzyskanie Liwonii i Połocka (zob. B. Awianowicz, „From IVDAEA CAPTA to LIVON(ia) POLOT(ia)Q(ue) RECEPTA. The reception of the famous reverse of Vespasian coins in Renaissance Poland.' Wiadomości Numizmatyczne 2019 (207): 1-11). W złocie upamiętniano również zdobycie Judei przez Tytusa, choć emisje te są zdecydowanie rzadsze od licznych srebrnych denarów i różnych nominałów brązowych. Oferowany tu nienotowany typ bity za samodzielnych rządów Tytusa (świadczy o tym legenda awersu z tytułem Pontifex Maximus, który mógł nosić tylko jeden cesarz – do śmierci 24 czerwca 79 r. przysługiwał więc Wespazjanowi) to pozycja absolutnie wyjątkowa. Najbliższą analogią dla niej jest bardzo rzadki typ RIC II.1, 368, na którym głowie Tytusa towarzyszy legenda T CAES IMP VESP PON TR POT. Kolekcjoner zainteresowany monetą tej klasy, zwłaszcza unikatem, musi się jej dobrze przyjrzeć i poznać proweniencję. Z tego konkretnego egzemplarza można wyczytać jego pochodzenie z dawnego zbioru. Świadczą o tym lekko spatynowane partie szczególnie rewersu, ale także ślady delikatnego, umiejętnego poprawiania detali awersu (włosów i brody, której być może w ogóle nie było, gdyż zazwyczaj cesarz nie nosi jej na monetach rzymskich z tego okresu). Rewers powtarza tu natomiast schemat ikonograficzny typu RIC II.1, 368 z 72-73 r., ale nie jest identyczny z żadnym znanym egzemplarzem, co przemawia na jego korzyść, zwłaszcza że dopełnia emisję sesterców z lat 80-81 (RIC II.1, 145-153). Bartosz Awianowicz

Reference: RIC II.1 -, BMCRE II -, Calicó -
Grade: XF